PIP zyska nowa uprawnienia – B2B i zlecenia pod lupą

Zgodnie z ostatnimi zapowiedziami Głównego Inspektora Pracy, PIP ma zostać wyposażona w narzędzia pozwalające na przekształcenie umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia, o świadczenie usług, o dzieło, B2B) w umowę o pracę. Zmiany te mają na celu walkę z pozornym samozatrudnieniem oraz praktyką zastępowania umów o pracę tzw. “umowami śmieciowymi”.

JAKIE ZMIANY NAS CZEKAJĄ?

Dotychczas PIP mógł występować z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy pomiędzy pracodawcą a osobą świadczącą pracę w warunkach właściwych dla umowy o pracę. Ostatecznie o tym, jaki charakter ma relacja stron, decydował sąd pracy. Teraz ma się to zmienić. Państwowa Inspekcja Pracy ma zyskać uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę na podstawie decyzji administracyjnej. Ustalenie będzie zatem następowało dodatkowo w zupełnie innej procedurze i przy innym reżimie prawnym.

CO TO OZNACZA W PRAKTYCE?

Stosownie do zapowiedz inspekcji pracy inspektorzy nie mają zmierzać do naruszania zasady swobody umów. Będą jednak czuwać nad tym, by forma współpracy obrana przez strony odpowiadała realnie sposobowi jej realizacji. To jednak oznacza, że formy współpracy stosowane przez przedsiębiorców będą musiały podlegać dogłębnej weryfikacji wewnętrznej. Na ten moment niewiele wiadomo na temat tego, jak będzie wyglądała procedura. Wiadomo, że pracodawca będzie mógł się odwołać od nakazu zmiany formy zatrudnienia w umowę o pracę. Nie wiadomo, czy takie uprawnienie będzie również przysługiwało pracownikowi, choć wydaje się, że taka możliwość powinna być przewidziana jako że będzie stroną postępowania. Nowe przepisy są w fazie projektowania. Nieznany jest także termin ich wejścia w życie.

JAKIE SĄ RYZYKA I NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ?

Według aktualnych doniesień głównym kryterium oceny, czy dana umowa powinna być umową o pracę, będzie ustalenie okoliczności podporządkowania i podlegania poleceniom podmiotu zlecającego pracę. Inspektorzy uważniej będą się przyglądać także tym osobom, które zmieniły formę współpracy z dotychczasowym pracodawcą na samozatrudnienie lub umowę cywilnoprawną. Badaniu podlegać będzie zatem nie tyle treść samej zawartej przez strony umowy, a faktyczny sposób jej wykonywania. Jako że nakaz będzie wydawany w toku procedury administracyjnej, PIP będzie z pewnością dysponowało uprawnieniami do przesłuchiwania świadków, badania dokumentów czy przesłuchiwania stron. Aby zatem zminimalizować ryzyka, warto przyjrzeć się zawartym umowom cywilnoprawnym już teraz i odpowiednio skorygować błędne praktyki.

Główne ryzyka dla pracodawcy, który zawiera umowy cywilnoprawne w warunkach umowy o pracę

Odpowiedzialność wykroczeniowa. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, kto zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, podlega karze grzywny od 1.000 do 30.000 zł.

Odpowiedzialność karna. Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ten rodzaj odpowiedzialności znajdzie zastosowanie w szczególnych wypadkach naruszeń, jednak odpowiedzialność taka nie jest wykluczona.

Odpowiedzialność płatnika składek. Nienaliczone i nieodprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne to ryzyko ukarania karą grzywny, koszt dodatkowych odsetek, a także możliwość wymierzenia przez ZUS opłaty dodatkowej.

Ażeby zminimalizować ww. ryzyko konieczne jest nie tylko zawarcie właściwej umowy, lecz także kontrola faktycznego modelu realizacji współpracy.

1.

Zasada podporządkowania jest jedną z podstawowych cech odróżniających stosunek pracy od stosunków opartych na innych umowach o świadczenie usług. Wykonywanie usług pw ściśle określonych godzinach i miejscu wskazanym przez usługobiorcę może przemawiać za ustaleniem, że mamy do czynienia z umową o pracę.

2.

Korzystający z usług nie powinien wydawać poleceń ani kierować pracą usługodawcy. Usługodawca może otrzymywać wskazówki co do sposoby wykonania zlecenia (wynikające z wymogów usługodawcy), jednak w modelu umowy cywilnoprawnej swoboda sposobu wykonywania zlecenia jest kluczowym elementem.

3.

Rozkład ryzyk – w przypadku umów cywilnoprawnych (w szczególności zawieranych w modelu B2B) ryzyka związane z wykonywaniem usługi nie powinny w całości obciążać usługobiorcy. Jest to bowiem element charakterystyczny dla umów o pracę.

4.

Osoby świadczące usługi na podstawie umów cywilnoprawnych nie powinny wykonywać czynności w ścisłej kooperacji z pracownikami usługodawcy wykonując podobne czynności w podobnych warunkach.

5.

W przypadku zmiany formy współpracy z dotychczasowym pracownikiem należy zadbać o to, aby oprócz zmiany umowy doszło do faktycznych zmian w sposobie realizacji czynności. Większa samodzielność, większa odpowiedzialność, możliwość swobodnego układania sobie czynności w czasie (bez ścisłego podporządkowania w zakresie czasu i miejsca pracy), ponoszenie ryzyka za nieprawidłowe wykonanie usługi to klucz do właściwego przeprocesowania takiej zmiany.