L4 pod palmami?

Zgodnie z obowiązującym art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego, jeżeli wykonuje w czasie zwolnienia pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem. Aktualnie przepisy nie zakazują wprost przebywania na zwolnieniu lekarskim za granicą. Jednak w praktyce ZUS często uznaje, że wyjazdy zagraniczne są niezgodne z celem zwolnienia, nawet gdy wynikały z zaleceń medycznych. Skutkuje to licznymi sporami sądowymi, które nierzadko kończą się korzystnie dla ubezpieczonych.

Planowane zmiany w przepisach

Projektowane przepisy jednoznaczne doprecyzowanie kwestii pobytu za granicą podczas zwolnienia lekarskiego. Planowana nowelizacja art. 17 wskazuje, że miejscem pobytu chorego może być także adres w innym państwie, jeżeli uzasadnione to jest zaleceniami lekarza, innymi istotnymi okolicznościami lub nie sprzeciwia się to celom zwolnienia i okoliczność tę stwierdzi lekarz, a także gdy istnieje możliwość zlecenia przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie przez ZUS. Oznacza to, że w praktyce chory w czasie zwolnienia lekarskiego będzie mógł przebywać m.in. w krajach UE czy EOG.

Celem projektowanych zmian jest dostarczenie ubezpieczonym jasnych kryteriów, które będą chroniły ich przed nieuzasadnioną utratą prawa do świadczeń chorobowych. Zmiany mają również ujednolicić praktykę organów kontrolnych, zmniejszyć liczbę niepotrzebnych kontroli oraz ograniczyć ilość spraw kierowanych do sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.

Potencjalne korzyści i ryzyka

Projektowane przepisy budzą wiele wątpliwości: także w innych resortach. Ministerstwo Finansów, a także ZUS podnoszą, że nowe brzmienie przepisu może stanowić zachętę do instrumentalnego wykorzystania zwolnień lekarskich. Co więcej, w czasie krótkich okresów (np.7-dniowego wyjazdu) możliwość przeprowadzenia kontroli przez lokalny organ na wniosek ZUS będzie wyłącznie iluzoryczna.

Praca zarobkowa podczas zwolnienia lekarskiego

Projekt ustawy przewiduje również zmiany umożliwiające wykonywanie incydentalnych czynności związanych z pracą zarobkową. Warunkiem koniecznym jest, by podejmowane działania nie były sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego i stanem zdrowia pracownika. Oznacza to, że ubezpieczony będzie mógł bez ryzyka utraty prawa do świadczenia wystawić fakturę lub wysłać maila.

Zakaz pracy u jednego pracodawcy, możliwość pracy u drugiego

Proponuje się odejście od aktualnej zasady, zgodnie z którą każda działalność zarobkowa prowadzona na rzecz jednego płatnika składek w czasie pobierania zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia u innego płatnika skutkuje utratą prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego.

Zmiana ta dotyczy sytuacji, w której ubezpieczony spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch różnych tytułów (np. zatrudnienie u dwóch pracodawców). Jeżeli lekarz wystawiający zwolnienie uzna, że charakter pracy wykonywanej w ramach jednego z tych tytułów pozwala na jej kontynuowanie mimo choroby, to niezdolność do pracy zostanie orzeczona wyłącznie względem jednego tytułu ubezpieczenia. Oznacza to, że możliwe będzie jednoczesne pobieranie zasiłku chorobowego z jednego źródła oraz otrzymywanie wynagrodzenia za pracę z drugiego.

W praktyce może bowiem dochodzić do sytuacji, w których stan zdrowia pracownika uniemożliwia wykonywanie jednej z prac, ale nie wpływa na możliwość wykonywania innej, o odmiennym charakterze (np. zapalenie krtani może wykluczyć nauczyciela z zajęć dydaktycznych, ale nie przeszkadza w pracy redakcyjnej lub biurowej).