Formy pomocy obywatelom Ukrainy

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedstawicieli samorządu terytorialnego, przedstawiamy informację o wyzwaniach, jakie stawia przed sektorem samorządowym obecna sytuacja społeczno – polityczna. W serii kolejnych artykułów poruszone zostaną takie kwestie jak:

• Legalizacja pobytu na terytorium RP na podstawie Specustawy <= ten artykuł właśnie czytasz
• Formy pomocy obywatelom Ukrainy
• Zagadnienia z zakresu prawa oświatowego
• Świadczenie pracy i prowadzenie działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy
• Zagadnienia z zakresu gospodarki finansowej JST

Licząc, że niniejsze opracowanie przyczyni się do pełniejszego zaspokojenia potrzeb uchodźców oraz ułatwi realizację obowiązków pracownikom sektora samorządowego – zapraszamy do lektury.

Formy pomocy obywatelom Ukrainy

Podstawowe formy pomocy

Specustawa przewiduje zapewnienie obywatelom Ukrainy podstawowej pomocy polegającej na:

• zakwaterowaniu;
• zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego;
• zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania, między nimi lub do ośrodków prowadzonych przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub miejsc, w których obywatelom Ukrainy udzielana jest opieka medyczna;
• finansowaniu przejazdów środkami transportu publicznego oraz specjalistycznego transportu przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością, w szczególności do miejsc lub pomiędzy miejscami, o których mowa powyżej;
• zapewnieniu środków czystości i higieny osobistej oraz innych produktów.

Podmioty realizujące powyższe zadania:

obligatoryjnie – wojewoda. W miarę posiadanych środków, nie krócej niż przez okres 2 miesięcy od dnia pierwszego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Fakultatywnie, wykorzystując nabyte lub powierzone mienie Skarbu Państwa:

• inne organy administracji publicznej,
• jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej,
• jednostki sektora finansów publicznych ,
• inne organy władzy publicznej.

Specustawa przewiduje, że pomoc może być zapewniona obywatelom Ukrainy w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a więc ustawodawca sankcjonuje działania podejmowane w tym zakresie przez wojewodów i samorządy przed dniem wejścia w życie ustawy.

Fakultatywnie, z własnej inicjatywy i w zakresie posiadanych środków:

• jednostka samorządu terytorialnego,
• związek jednostek samorządu terytorialnego,
• związek metropolitarny.

Zakres, formy i tryb pomocy udzielanej przez jednostki samorządu terytorialnego:

Organ stanowiący j.s.t. (związku j.s.t., związku metropolitarnego) określa w uchwale, niestanowiącej aktu prawa miejscowego zakres pomocy.

Organ wykonawczy danej jednostki lub związku określa:

• formy udzielenia pomocy,
• tryb udzielania pomocy.

Jednakże podmiot udzielający zamówienia, w terminie 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym udzielono zamówienia, zamieszcza w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o udzieleniu zamówienia podając:

• nazwę i adres siedziby zamawiającego;
• datę i miejsce zawarcia umowy lub informację o zawarciu umowy drogą elektroniczną;
• opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług;
• cenę albo cenę maksymalną, jeżeli cena nie jest znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia;
• wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających udzielenie zamówienia bez zastosowania przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych;
• nazwę (firmę) podmiotu albo imię i nazwisko osoby, z którymi została zawarta umowa.

Polecenia wojewody

W związku z realizacją zadań wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej i samorządowej oraz państwowe i samorządowe osoby prawne lub jednostki działające na obszarze województwa.

Polecenia:

• mają formę decyzji administracyjnej i podlegają natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia i nie wymagają uzasadnienia.
• mogą być wydawane także ustnie, pisemnie w formie adnotacji, telefonicznie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności – z utrwaleniem w formie protokołu,
• mogą być uchylane lub zmieniane, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony, a ich uchylenie lub zmiana nie wymaga zgody stron,
• nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej, a także nie mogą dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń.

Tymczasowe miejsce zakwaterowania

W celu wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań, Minister Sprawiedliwości użycza jednostkom określoną nieruchomość pozostającą w zarządzie trwałym zakładu poprawczego i schroniska dla nieletnich, jako tymczasowe miejsce zakwaterowania. Wskazać należy, że:

• użyczenie następuje w drodze porozumienia zawartego pomiędzy dyrektorem zakładu poprawczego i schroniska dla nieletnich a organem wykonawczym jednostki samorządu terytorialnego;
• porozumienie zawiera: okres obowiązywania porozumienia, zakres realizowanych zadań, w szczególności prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, a także udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, zasady udzielania wsparcia psychologiczno-pedagogicznego rodzicom lub opiekunowi prawnemu dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, zasady organizacji wyżywienia obywateli Ukrainy;
• na mocy porozumienia dyrektor zakładu poprawczego i schroniska dla nieletnich staje się dyrektorem placówki będącej tymczasowym miejscem zakwaterowania, a pracownicy zakładu poprawczego i schroniska dla nieletnich pozostają pracownikami tej placówki;
• dyrektor placówki, zgodnie z zadaniami określonymi w ustawie, określa zakres nowych zadań i obowiązków pracownikom.

Konkretne zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich, podlegające użyczeniu w ww. trybie, zostaną określone przez Ministra Sprawiedliwości w drodze zarządzenia. W celu tymczasowej relokacji nieletnich przebywających w zakładach i schroniskach, Minister Sprawiedliwości wyznaczy inne zakłady i schroniska, do których nastąpi przeniesienie nieletnich. Po ustaniu przesłanek ustawowych, związanych z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy, Minister Sprawiedliwości przywróci regulaminową działalność zakładu i schroniska.

Świadczenie pieniężne z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy

Komu przysługuje?

Każdemu podmiotowi, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy.

Tryb przyznania i okres

Świadczenie przyznawane jest na wniosek za okres faktycznego zapewniania zakwaterowania i wyżywienia:

• wskazany we wniosku rozpoczynający się nie wcześniej niż od 24 lutego 2022 r., oraz
• nie dłuższy niż z60 dni, przy czym
• przy czym może on być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Jaka jest wysokość świadczenia?

Kwota świadczenia określona została w rozporządzeniu Rady Ministrów i wynosi obecnie 40 zł za osobę, której udzielana jest pomoc, dziennie.

Kwota ta może być podwyższona przez wojewodę w przypadku:

• zapewniania zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przed dniem wejścia w życie ustawy;
• gdy podmiotem zapewniającym zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy jest jednostka organizacyjna, osoba prawna albo przedsiębiorca.

Wniosek o świadczenie pieniężne zawiera:

• imię i nazwisko albo nazwę składającego wniosek;
• PESEL lub NIP składającego wniosek;
• wskazanie okresu, na jaki zapewniono zakwaterowanie oraz liczby osób przyjętych do zakwaterowania;
• imię i nazwisko osoby przyjętej do zakwaterowania i PESEL, jeżeli posiada;
• oświadczenie składającego wniosek o zapewnieniu zakwaterowania i wyżywienia;
• numer rachunku płatniczego, na który wypłacane będzie świadczenie;
• oświadczenie składającego wniosek pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe;
• adres miejsca pobytu osób przyjętych na zakwaterowanie;
• adres poczty elektronicznej i numer telefonu składającego wniosek;
• oświadczenie, że za osobę przyjętą do zakwaterowania na wskazany okres nie wypłacono już świadczenia;
• oświadczenie podmiotu składającego wniosek, że za okres wskazany we wniosku nie otrzymano dodatkowego wynagrodzenia, w tym za wynajem.

Wzór wniosku określony został rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Rozpatrzenie wniosku

Wniosek o świadczenie jest rozpatrywany w terminie miesiąca od dnia jego złożenia w jednostce organizacyjnej gminy lub gminnej osobie prawnej. Gmina może uzależnić przyznanie lub wypłatę świadczenia od weryfikacji warunków zakwaterowania i wyżywienia. Weryfikacji dokonują upoważnieni pracownicy jednostki organizacyjnej gminy lub gminnej osoby prawnej.

Świadczenie nie przysługuje, jeżeli:

• warunki zakwaterowania i wyżywienia zagrażają życiu lub zdrowiu ludzi, lub
• gdy we wniosku podano nieprawdę.

Forma przyznania świadczenia lub odmowy jego przyznania

• przyznanie świadczenia nie wymaga wydania decyzji administracyjnej – jest czynnością materialno-techniczną,
• odmowa przyznania świadczenia – pomimo braku wyraźnej podstawy ustawowej, dla zapewnienia prawa strony do zakwestionowania rozstrzygnięcia w ramach dwuinstancyjnego postępowania, rekomenduje się w tym zakresie wydanie decyzji administracyjnej

Jednorazowe świadczenie pieniężne

Świadczenie przysługuje obywatelowi Ukrainy:

• którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie Specustawy oraz
• który został wpisany do rejestru PESEL.

Wysokość i przeznaczenie

Świadczenie przyznawane jest w wysokości 300 zł na osobę, z przeznaczeniem na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Kto przyznaje jednorazowe świadczenie pieniężne?

• wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby uprawnionej,
• Specustawa zezwala na udzielenie upoważnienia do prowadzenia postępowań i wydawania decyzji dla zastępców, pracowników lub kierowników jednostek organizacyjnych gminy, w szczególności ośrodka pomocy społecznej.

Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego zawiera:

• imię (imiona) i nazwisko;
• datę urodzenia;
• obywatelstwo;
• płeć;
• rodzaj dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy;
• serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy;
• informację o dacie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• adres pobytu;
• dane kontaktowe, w tym numer telefonu lub adres poczty elektronicznej – o ile je posiada;
• numer PESEL.

Forma przyznania świadczenia lub odmowy jego przyznania

• przyznanie jednorazowego świadczenia nie wymaga wydania decyzji administracyjnej,
• odmowa odmowa przyznania jednorazowego świadczenia pieniężnego – wymaga wydania decyzji

Finansowanie

Wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego:

• jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej,
• jest finansowane wraz z kosztami jego obsługi z budżetu państwa.
• koszty obsługi wynoszą 2% kwoty przeznaczonej na wypłatę jednorazowego świadczenia.