Rodzice dzieci z niepełnosprawnością – nowy poziom ochrony w pracy dzięki TSUE

11 września 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał przełomowy wyrok, który wzmacnia prawa opiekunów osób z niepełnosprawnościami w miejscu pracy. TSUE orzekł, że dyrektywa 2000/78/WE obejmuje nie tylko osoby z niepełnosprawnością, ale także rodziców dzieci z niepełnosprawnościami, którzy są opiekunami, jeśli ich status opieki powoduje, że mogą być narażeni na dyskryminację pośrednią.

Co orzekł TSUE?

• ochrona wynikająca z dyrektywy nie ogranicza się wyłącznie do osób, które same mają orzeczoną niepełnosprawność — obejmuje też pracowników/opiekunów, których dzieci mają niepełnosprawność, jeśli opieka nad nimi wpływa na warunki ich zatrudnienia;
• nawet pozornie neutralne przepisy, kryteria albo praktyki mogą stwarzać szczególnie niekorzystną sytuację dla rodziców opiekujących się dzieckiem z niepełnosprawnością, jeżeli te przepisy/praktyki nie biorą pod uwagę ich dodatkowych obowiązków i ograniczeń (dyskryminacja pośrednia);
• pracodawca powinien rozważyć dostosowanie warunków pracy, m.in. elastyczność w czasie pracy, urlopy, możliwość pracy zdalnej lub inne rozwiązania, które umożliwią opiekę nad dzieckiem z niepełnosprawnością bez karania pracownika w sferze finansowej czy też rozwoju jego kariery zawodowej;
• pracodawca obowiązany jest wprowadzić usprawnienia, o których mowa w pkt 4, pod warunkiem, że nie nakładają one na niego nieproporcjonalnie wysokich obciążeń.

Na czym oparł się TSUE wydając wyrok?

Wydanie omawianego rozstrzygnięcia poprzedziło przeprowadzenie przez TSUE szczegółowej analizy:

• Dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. – przede wszystkim artykułów definiujących dyskryminację bezpośrednią i pośrednią ze względu m.in. na niepełnosprawność;
• dotychczasowego orzecznictwa TSUE (m.in. wyroku z 17 lipca 2008 r., wydanego w sprawie C- 303/06, „Coleman”), które już wcześniej uznawało, że ochrona może obejmować osoby, które same nie są niepełnosprawne, ale zostały dotknięte niekorzystnym traktowaniem w związku z niepełnosprawnością dziecka, któremu zapewniają niezbędną opiekę, stosowną do jego stanu.

Dlaczego ten wyrok jest tak istotny?

Wskazany wyrok jest niezwykle ważny zarówno dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnościami, jak również ich pracodawców, ponieważ wiąże się z nim:

• większa ochrona dla opiekunów – rodzice opiekujący się dziećmi z niepełnosprawnością często muszą godzić obowiązki opiekuńcze z zawodowymi, co może oznaczać m.in. częste absencje, konieczność dostosowania godzin pracy czy ograniczone możliwości delegacji. Teraz takie osoby będą lepiej chronione,
• konieczność dostosowania warunków pracy do sytuacji takich pracowników – pracodawcy powinni przeanalizować swoje polityki HR i warunki pracy, by upewnić się, że nie tworzą one barier dla opiekunów. To z kolei może oznaczać konieczność zmodyfikowania przez pracodawców regulaminów i innych aktów wewnętrznych, obowiązujących w zakładach pracy, wprowadzenie elastycznego czasu pracy lub pracy hybrydowej, a także zapewnienia takim pracownikom wsparcia organizacyjnego innego rodzaju;
• ryzyko procesów i konieczność działań prewencyjnych – jeżeli pracodawca zignoruje ww. wyrok, może być narażony na roszczenia sądowe z tytułu dyskryminacji pośredniej.

Rekomendacja SDO Legal: w związku ze stanowiskiem TSUE, wyrażonym w ww. wyroku, pracodawcy powinni zastanowić się nad wprowadzeniem w zarządzanych przez siebie zakładach mechanizmów monitorowania, dzięki którym będą w stanie zweryfikować np. to, czy polityki dotyczące absencji lub zmiany godzin pracy nie są nieproporcjonalnie uciążliwe dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnością.

Konsekwencje wyroku dla Polski

Ze względu na treść wyroku konieczne będzie przeanalizowanie polskich przepisów z zakresu prawa pracy i praktyk kadrowych (kodeksu pracy, regulaminów zakładowych, umów, praktyk stosowanych przez pracodawców) pod kątem ich zgodności z obowiązkami wynikającymi z dyrektywy i ww. orzeczenia TSUE. Organy kontrolne (np. Państwowa Inspekcja Pracy) oraz sądy krajowe mogą zacząć otrzymywać skargi dotyczące tej formy dyskryminacji. Można bowiem założyć, że z uwagi na stanowisko TSUE opiekunowie będą coraz częściej szukali ochrony prawnej.