8 lipca 2022

Jak pomóc studentom z Ukrainy? Uczelnie publiczne mogą się angażować w pomoc dla studentów i doktorantów w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie.

Bliskie relacje Polski i Ukrainy, a także atrakcyjność oferty edukacyjnej sprawiły, że na polskich uczelniach dużą liczbę studentów i doktorantów stanowiły osoby z Ukrainy. W związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa uczelnia publiczna zwróciła się do SDO Legal z prośbą o pomoc w wypracowaniu rozwiązań mających na celu kompleksową pomoc studentom i doktorantom.

Celem przeprowadzonych czynności była m.in. szeroko rozumiana analiza rozwiązań w zakresie szkolnictwa wyższego i nauki zawartych w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy. Ze względu na pośpiech wynikający z kryzysowej sytuacji uchwalone przepisy były często niejednoznaczne i budziły wątpliwości co do sposobu w jaki powinny być wykonywane. Dodatkowo konieczne było wypracowanie ścieżki prawnej pozwalającej na przyjęcie koncepcji mających na celu wsparcie finansowe studentów i doktorantów dotkniętych skutkami wojny również w zakresie nieprzewidzianym w tzw. specustawie.

Kluczowy aspekt podjętych czynności stanowiło zaproponowanie takich metod działania, które zapewnią zamierzony efekt, bez narażenia Klienta na zarzut naruszenia przepisów prawa m.in. w kontekście ewentualnej odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, a także przestrzegania zasady równości.

Zakres przeprowadzonych czynności

Działania skupiły się na dwóch aspektach. W pierwszej kolejności konieczne było przeprowadzenie analizy prawnej rozwiązań wynikających z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W ten sposób możliwe było określenie dopuszczalnych prawem działań jakie może podjąć uczelnia publiczna. Kolejne działania polegały na bieżącym dostosowywaniu regulacji obowiązujących u Klienta do dynamicznie zmieniającej się sytuacji.

Przeprowadzone czynności objęły m.in. następujące kwestie:

bieżące proponowanie rozwiązań prawnych dostosowanych do dynamicznie zmieniającej się sytuacji faktycznej i prawnej,
weryfikację możliwości wprowadzenia u Klienta rozwiązań pozwalających na określenie zasad organizacji i funkcjonowania Uczelni mających na celu umożliwienie odbywania studiów przez osoby, które w wyniku działań wojennych w Ukrainie były zmuszone opuścić terytorium tego państwa – z uwzględnieniem zasady poszanowania autonomii uczelni.
analizę rozwiązań prawnych w zakresie uprawnień przyznanych studentom na mocy specustawy – w tym ewentualnej możliwości ubiegania się przez studentów o stypendium socjalne i kredyt studencki – wraz z oceną możliwości ich faktycznego zastosowania w konkretnych przypadkach,
przygotowywanie i opiniowanie wzorów dokumentów.

„Inny fundusz, którego utworzenie przewidują odrębne przepisy lub statut” – jako przykład rozwiązania prawnego pozwalającego na zapewnienie wsparcia finansowego studentom

Świadcząc pomoc prawną nie ograniczamy się jednak do prosty wniosków wynikających z przepisów. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Klienta SDO Legal zaproponowała rozwiązanie prawne, które przyczyniło się do utworzenia uczelnianego funduszu, mającego na celu zapewnienie wsparcia finansowego studentom i doktorantom Uczelni będącym obywatelami krajów ogarniętych wojną- nie tylko tą w Ukrainie.

Możliwość taka wynikała z art. 409 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, zgodnie z którym

Uczelnia publiczna posiada inne fundusze, których utworzenie przewidują odrębne przepisy lub statut.

Statut obowiązujący u Klienta przewidywał taką możliwość. Zgodnie z tą regulacją Rektor określi środki na taki fundusz i zasady ich wykorzystania. Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe było podjęcie dalszych kroków w celu wdrożenia takiego rozwiązania. Istotnym jest, że przyjęcie takiej koncepcji wsparcia pozwoli w sposób kompleksowy i w pełni zgodny z prawem zapewnić w przyszłości pomoc wszystkim potrzebującym studentom i doktorantom, którzy spełnią warunki przewidziane w regulaminie tego funduszu.

Jak Działa Fundusz pod nazwą „Solidarni z Ukrainą”?

Fundusz powstał i utrzymuje się ze środków finansowych ofiarowanych na ten cel przez darczyńców (osoby fizyczne, osoby prawne i inne instytucje i podmioty), którzy chcą w ten sposób wesprzeć studentów i doktorantów będących obywatelami krajów ogarniętych wojną. Rozwiązanie takie daje zatem nie tylko możliwość udzielenia dodatkowego wsparcia studentom i doktorantom przez osoby spoza wspólnoty Uczelni, ale zapewnia również m.in. większą swobodę wydatkowania uzyskanych środków.

Przyznanie pomocy finansowej z Funduszu (tzw. „zapomogi”) następuje na podstawie wniosku złożonego przez zainteresowanego, którego rozpatrzenie poprzedza uzyskanie opinii przedstawicieli Samorządu Studentów w przypadku wniosku studenta lub przedstawicieli Samorządu Doktorantów w przypadku wniosku doktorantów. Przyjęte rozwiązanie aktywizuje zatem do działania również wspólnotę studentów i doktorantów, która od początku wybuchu wojny w Ukrainie niejednokrotnie występowała z inicjatywą podjęcia czynności pomocowych dla swych kolegów i koleżanek dotkniętych skutkami wojny.

Wysokość samej pomocy uzależniona jest m.in. od sytuacji, w której znajduje się wnioskodawca, przy czym jednorazowo nie może ona przekroczyć kwoty określonej w Regulaminie Funduszu. Wspomniany akt wewnętrzny reguluje w sposób kompleksowy zasady udzielanego wsparcia, jak również tryb jego przyznawania.

Uczelnia publiczna jako organizator zbiórki publicznej

Niezależnie od rozwiązań jakie zostały wprowadzone na podstawie specustawy uczelnie publiczne samodzielnie poszukiwały różnych form w jakich mogły zapewnić wsparcie finansowe studentom oraz doktorantom. W związku z chęcią zapewnienia przez Klienta kompleksowego wsparcia finansowego studentom i doktorantom dotkniętym skutkami wojny oraz utworzeniem ww. funduszu, SDO Legal zostało poproszone o odpowiedź na pytanie, czy uczelnia publiczna może być organizatorem zbiórki publicznej.

Analiza przepisów prawa w tym zakresie doprowadziła do wniosku, iż Uczelnia Publiczna nie jest uprawniona do prowadzenia zbiórki publicznej. Katalog podmiotów mogących zostać organizatorem zbiórek publicznych został wskazany w art. 3 ustawy z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych zgodnie z którym

uprawnionym do prowadzenia zbiórki publicznej, zwanym dalej „organizatorem zbiórki”, jest:

organizacja pozarządowa w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

komitet społeczny powołany w celu przeprowadzenia zbiórki publicznej.

Uczelnia publiczna nie zalicza się do podmiotów wskazanych w tym katalogu.

Uczelnia publiczna nie jest zatem uprawniona do zorganizowania zbiórki publicznej, jednak może realizować swoje cele na inne sposoby.

W tym miejscu należy wskazać, że zorganizowanie lub przeprowadzenie zbiórki publicznej bez wymaganego zgłoszenia lub niezgodnie ze zgłoszeniem jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że można orzec przepadek przedmiotów uzyskanych ze zbiórki publicznej przeprowadzonej niezgodnie ze zgłoszeniem, orzeka się zaś ich przepadek, gdy zbiórkę publiczną przeprowadzono bez zgłoszenia.

#StandWithUkraine

Sytuacja prawna związana z wojną w Ukrainie w dalszym ciągu jest dynamiczna, a wydawane w tym zakresie przepisy prawa niejednokrotnie wzbudzają wątpliwości interpretacyjne. Pomocy potrzebują przede wszystkim osoby, które pozostawiając członków swojej rodziny oraz cały swój majątek uciekły przed wojną do Polski. W ramach SDO Legal wspieramy osoby, które szukają w Polsce schronienia przed rosyjską agresją na Ukrainę. W tym celu przygotowaliśmy stronę internetową w języku polskim oraz ukraińskim z istotnymi informacjami dotyczącymi np.